مقاله اصول بهداشتی در پرورش بوقلمون
مقاله اصول بهداشتی در پرورش بوقلمون
اصول بهداشتی در پرورش بوقلمون
با توجه به وقوع پي در پي بيماري ها و كاهش كارآيي داروها، به خصوص آنتي بيوتيك ها در مواجه با اين مشكلات و همچنين به دليل بروز بيماري هاي نوپديد و باز پديد و فقدان راهكارهاي درماني براي كنترل اين موارد به همراه جلوگيري از ورود اين عوامل بيماريزا به محيط هاي پرورشي ، بهترين شيوه و در برخی مواقع تنها راه مقابله با بيماري ها رعايت اصول بهداشتی و امنيت زيستي می باشد.
از آنجایی که عوامل عفونتزا با ورود به محل پرورش و انتقال به پرنده و سپس از طریق بازگشت به محیط و ایجاد چرخه عفونت، بقای خود را در محیط حفظ می نمایند، این سه اصل هر کدام با اثر بر یکی از این ارکان تولید، یعنی پرنده و محل پرورش، سبب قطع چرخه فوق و در نهایت پیشگیری و کنترل این بیماریها می شوند.
بطور کلی امنیت زیستی (بيوسکوريتي) عبارتست از تنظيم و اجراي برنامه هاي بهداشتي به منظور حفاظت از سلامت گله در برابر عوامل بيماري زا ، از طريق ممانعت از ورود آنها به داخل گله و نیز ريشه کني يا کنترل بيماري هاي موجود، صورت مي پذيرد.
بدين منظور اصول امنيت زيستي در غالب برنامه هاي انتهای دوره [1]وحین دوره[2] جهت ممانعت از ورود عوامل بيماريزا به مزرعه و حذف و ريشه كني بيماري هاي موجود در منطقه، تدوين و اجرا مي گردند.
- برنامه امنيت زيستي انتهای دوره
اين برنامه در آخر هر دورة پرورش و پس از كشتار گله و خروج پرندگان از سالن اجرا مي شود و هدف از آن پاكسازي و ضد عفوني سالن و تجهيزات پرورشي و آماده سازي آنها جهت استفاده در دورة بعد ، مي باشد كه در 5 مرحله اجرا مي گردد:
1 – تخلية وسايل از سالن و پاكسازي و ضد عفوني كامل آنها
مواد آلي موجود در سالن مانند مدفوع و بستر مهمترين منبع عفونت در سالن بوده و با خروج آنها از سالن ، علاوه بر حذف حجم زيادي از عوامل بيماريزا از محل، اثر مواد ضد عفوني كننده و كارايي آنها در از بين بردن اجرام بيماريزا افزايش می يابد.
یکی از مواردی که همواره به منظور کنترل حشرات بستر توصیه می شود، سمپاشی بستر قبل از جمع آوری آن است. بدين منظور قبل از خروج بستر از سالن و در واقع بلافاصله پس از خروج پرنده ها و پيش از سرد شدن بستر ، دور تا دور سالن به فاصله نيم متر از ديوار و تا ارتفاع 50 سانتي متر روي ديوارهای جانبی ، حشره كش مناسب به روش نواري[3] اسپري گردد تا بدين طريق از خروج حشرات بستر و فرار آنها به درزهاي ديوار و ماندگاري آنها در سالن ، جلوگيري به عمل آيد.
3 – ضد عفوني و پاكسازي شبكه آبرساني
به دليل نياز عوامل بيماريزا به رطوبت و آب براي تكثير و حيات ، شبكه هاي آبرساني محل مناسبی جهت تكثير و تجمع باكتري ها و قارچ ها مي باشند. باكتري هاي موجود در اين بخش ها با ايجاد اگزوپلي ساكاريد قادر خواهند بود كه به ديواره لوله ها چسبيده و لايه اي موسوم به بيوفيلم[4]را تشكيل دهند و با تجمع در اين لايه ها در معرض مواد ضد عفوني كننده قرار نگرفته و حفظ می شوند. بدين جهت بايد علاوه بر ضدعفوني آب، با استفاده از مواد ضد عفوني كننده مناسب، لايه هاي بيوفيلم در لوله ها از بين بروند.
4 – شستشو و پاكسازي سالن و تجهيزات
در اين مرحله سطوح سالن و تجهيزات بايد به خوبي با استفاده از آب گرم و يك ماده شوينده مناسب شستشو شوند. شستشوي مناسب سطوح، علاوه بر كاهش بار ميكروبي آنها ، باعث افزايش كارايي مادة ضدعفوني كننده مي شود.
5– ضد عفوني سطوح و لوازم
پس از شستشوي تجهيزات، به منظور از بين بردن كلية عوامل بيماريزا، بايد از يك ضد عفوني كننده وسيع الطيف استفاده نمود. همچنین در مزارعی که کوکسیدیوز شیوع دارد و با توجه به مقاومت بالای اووسیستهای این تک یاخته در برابر اغلب مواد ضد عفونی کننده رایج و حساسیت به گاز آمونیاک، به منظور برطرف نمودن عوامل عفونتزا در این بیماری، باید از گاز آمونیاک استفاده نمود.(جدول 1)
جدول(1): نحوه تولید گاز آمونیاک در کف سالن
|
مساحت کف سالن(متر مربع) |
توليد گاز آمونیاک: |
||
|
پودر آهک(کیلوگرم) |
سولفات آمونیوم (کیلوگرم) |
آب (لیتر) بصورت اسپری |
|
|
100 |
10 |
20 |
100 |
6 – مه پاشي يا دود دادن [5]
آخرين مرحله از برنامة بيوسكوريتي پاياني، دود دادن يا مه پاشي مي باشد تا بدين طريق نقاط غير قابل دسترسي سالن نيز به خوبي ضد عفوني گردند. بدين منظور پس از پهن نمودن بستر در سالن و انتقال و نصب تجهيزات در محل پرورش، اين عمل صورت مي گيرد. براي دود دادن مي توان از افزودن فرمالين به پرمنگنات پتاسيم ، استفاده شود . ( جدول 2)
جدول( 2 ): نحوه توليد گازفرمالدئيد
|
حجم فضای سالن (متر مكعب) |
توليد گاز فرمالدئيد با مخلوط كردن: |
توليد گاز فرمالدئيد با گرم كردن: |
|
|
فرمالين(ميلی ليتر) |
پرمنگنات پتاسيم(گرم) |
پارا فرمالدئيد(گرم) |
|
|
2/8 |
40 |
20 |
10 |
بايد توجه داشت كه حتماً مايع فرمالين به پرمنگنات افزوده شود زيرا كه عكس اين عمل باعث انفجار خواهد شد .در ضمن به دليل ايجاد حرارت زياد دراثر واكنش فوق ، بايد تركيب اين دو در ظرف فلزی انجام شود. همچنین به منظور اثر بخشی بیشتر گاز فرمالین، بهتر است دمای سالن در حدود 25 درجه سانتی گراد و رطویت نسبی بین 60 تا 70% باشد.
جهت مه پاشي نيز بايد از مواد ضد عفوني كننده ای كه قابليت تبديل به ذرات ريز توسط دستگاه مه پاش گرم را دارند، بهره گرفت.
برنامه امنيت زيستي حین دوره
اين برنامه، در حين دورة پرورش و به منظور جلوگيري از ورود عوامل بيماريزا به داخل مزرعه اجرا مي گردد كه شامل چهار بخش مي شود:
1 –مقررات قرنطينه اي مزرعه
اصول قرنطينه اي به منظور شناخت و كنترل نقاط بحراني و بر اساس محل ورود عوامل عفونت زا به داخل مزرعه تنظيم مي گردند كه به شرح زير می باشد:
✓ ساخت حوضچه ضد عفوني در محل اصلي ورود به مزرعه و در ابتداي هر سالن
✓ شستشوي دست ها و در صورت امكان شستشوي كل بدن كاركنان ، قبل از ورود به مزرعه و سالن ها
✓ پرورش گله هاي هم سن و رعايت اصل تمام پر – تمام خالي[6]
✓ عدم نگهداري گونه ها و نژادهاي مختلف در يك مزرعه
✓ تهيه جوجه از مراكز معتبر و سالم
✓ رعايت حداقل فاصلة مجاز از مزارع مجاور طبق آئین نامه سازمان دامپزشکی کشور
✓ رعايت حداقل فاصلة مجاز از جاده اصلي طبق آئین نامه سازمان دامپزشکی کشور
✓ رعايت حداقل فاصلة مجاز از كشتارگاه ها و مراكز فرآوري گوشت دام و طيور طبق آئین نامه سازمان دامپزشکی کشور
✓ استفاده از لباس كار و چكمه مخصوص در هر واحد و در صورت امكان در هر سالن
✓ عدم تماس كاركنان هر سالن با ساير سالن ها
✓ جلوگيري از راكد شدن آب در مزرعه
✓ حذف سريع تلفات و معدوم ساختن آنها
✓ جلوگيري از تجمع حشرات، به خصوص مگس ها در سالن و در مزرعه
✓ جلوگيري از نفوذ پرندگان وحشي به داخل سالن و انبار دان و تخريب آشيانه آنها
2 – ضد عفوني آب و دان
از آنجايي كه آب آشاميدني مي تواند همواره به عنوان ناقل عوامل بيماريزا عمل كند بايد در بهداشت و سلامت آن دقت نمود. بدين جهت منبع و لوله ها بايد با استفاده از يك ماده ضدعفونی كننده بدون طعم و بو مانند تركيبات پراكسيژن و اسید پراستیک، ازن و كلره، ضدعفونی گردد.
همچنين توصيه می گردد به منظور جلوگيری از انتقال عوامل عفونت زا از دان به پرنده ، دان مصرفی گله با مواد ضد عفونی كننده مناسب که غير خورنده و غيرتحريك كننده باشند، مانند ترکیبات حاوی فرمالين و ضدعفونی شود.
3- ضدعفونی هوای سالن
باتوجه به اهميت سلامت هوای داخل سالن و امكان انتقال عوامل عفونتزا توسط هوا در گله ، ضدعفونی مداوم هوا با مواد ضدعفونی كننده مناسب كه امكان استفاده از آنها در حضور پرنده وجود داشته باشد، بسيار مؤثر خواهد بود. تركيبات پراكسيژن موثرترين و ايمن ترين مواد ضدعفونی كننده جهت ضدعفونی هوای سالن در حضور پرنده می باشند.
4- كنترل جوندگان و حشرات
جوندگان به دليل انتقال عوامل عفونتزا ،تخريب تجهيزات،مصرف مواد غذايی و ايجاد اضطراب در گله به عنوان يكی از معضلات مزارع پرورش طيور شناخته می شوند.بدين جهت بايد با جلوگيری از تجمع مواد غذايی زائد ، مراقبت و نظارت بر منابع آبی و ممانعت از ايجاد پناهگاه مناسب جهت پنهان شدن جوندگان ، نسبت به كنترل اين آفت اقدام نمود.
يكی از رايجترين روشهای موجود در جهت كنترل جوندگان، استفاده از سموم جونده كش در تله های مناسب می باشد.
حشرات نیز نظیر جوندگان، علاوه بر انتقال عوال بیماریزا به گله و ایجاد استرس محیطی برای پرندگان، در مواردی نیز با تغذیه از بدن آنها، به نوعی انگل خارجی بشمار می روند. در بین حشرات سوسک بستر و مگسها از انواع مهم می باشند و در اغلب مزارع یکی از آفتهای همیشگی به حساب می آیند. به منظور کنترل آنها، علاوه بر استفاده از سموم مختلف و چسبهای موجود، باید با شناسایی محلهای مناسب جهت لانه گزینی و تخم ریزی آنها ، اقدام به حذف این شرایط مطلوب نمود. از آنجایی که کود و بستر از محلهای مطلوب جهت تغذیه و تخم گذاری این حشرات است، باید علاوه سم پاشی مداوم این مکانها، نسبت به تخلیه مداوم آن اقدام شود. همچنین با توجه به نقش مهم علفهای هرز و آبهای راکد در چرخه زیستی مگسها، بطور حتم از ایجاد این محیطها در اطراف مزارع پرورش طیور جلوگیری گردد.
بار دیگر ، جهت تأمين اصول بهداشت و بيوسکوريتي و در نهايت حفظ سلامت گله، رعایت موارد زير یادآوری می گردد:
✓ ايجاد مزرعه پرورش در منطقه اي عاري از عوامل ميکروبي و کم تراکم از لحاظ واحدهاي پرورش طيور.
✓ رعايت ضوابط دامپزشکي در حفظ فاصله از ساير مزارع پرورش طيور.
✓ عدم احداث مزرعه در نزديک جاده هاي پر تردد.
✓ محصور نمودن کامل مزارع پرورشي به منظور جلوگيري از تردد افراد متفرقه و حيوانات وحشي.
✓ احداث سالن هاي پرورشي استاندارد. اين سالن ها بايد به گونه اي ساخته شوند که ازورود هرگونه پرنده و يا حيوانات وحشي به داخل آنها جلوگيري گردد. قسمت هاي باز سالن نيز بايد با توري هاي فلزي يا روکشدار پلاستيکي، پوشانده شوند. کف و پي سالن ها نيز بايد به خوبي کوبيده و عايق بندي شوند تا از ورود هرگونه جانوري نظير جوندگان و حشرات و نيز نشت رطوبت، جلوگيري به عمل آيد.
✓ از رشد علف هاي هرز و گياهان در اطراف هر سالن تا مسافت حداقل 15 متري، جلوگيري شود و اين مناطق به طور منظم پاکسازي گردند.
✓ از هرگونه تردد اضافي و يا ورود افراد غيرمسئول به داخل مزرعه جلوگيري شود.
✓ در صورت نياز به ورود افراد به مزرعه و يا سالن ها، بايد قبل از ورود، در حد امکان دوش گرفته شود و در صورت عدم امکان براي اين منظور، از لباس و چکمه تميز استفاده شود. اين امر يکي از اصول اساسي امنیت زیستی مي باشد و بايد حتماً اجرا گردد.