| |
صنعت بوقلمون در ایران
پرورش بوقلمون در ايران
صنعت نوپا، اما رو به رشد
نوشته: دکتر ماکان هوشنگی
نگهداری سنتی بوقلمون در نواحی خراسان گیلان و مازندران آذربایجان غربی، شرقی مرکزی، فارس، اصفهان و کرمان متداول است و استان‌هاي، اصفهان، تهران و قزوين در پروش بوقلمون به شيوه صنعتي پيشرو به شمار مي‌آيند. با اينحال اطلاعات پرورش و بهداشت بوقلمون در كشور بسيار محدود است.
بوقَلَمون كه در فارسی دری افغانستان، فیل‌مُرغ ناميده ميشود، نخستين بار در مکزيک توسط جهان گردان اروپايي مشاهده شد و آن‌را با خود به اروپا بردند و به اشتباه آن را پرنده گینی نامیدند. همچنین چون اروپاييان گمان ميكردند که بوقلمون از راه ترکیه وارد مرکز اروپا شده است نام این کشور بر این پرنده باقی ماند (به زبان انگلیسی) و این اشتباه همچنین موجب شد که تعيين نام علمی مله اگریديس (نام پرنده گینی در یونان) شده است. مهاجران امريكايي به خوبي با اين پرنده و مزه آن آشنائي داشتند، بنابراين به سرعت پرورش و مصرف بوقلمون در آمريکا گسترش يافت، به طوري که هم اکنون ايالات متحده و اتحاديه اروپا به ترتيب اولين و دومين توليدکننده ونيزمصرف‌کننده گوشت بوقلمون در دنيا هستند.
صنعت بوقلمون در ايران
صنعت بوقلمون در كشور ما بسيار نوپا و هنوز در ابتداي راه است. هرچند سابقه مصرف گوشت بوقلمون در ايران به حدود 500 سال پيش باز مي‌گردد. در ايران تا پيش از دوره صفويه بوقلمون يافت نمي‌شد. نخستين بار ارامنه‌اي که براي تجارت از ايران به اروپا رفته بودند، بوقلمون اهلي را با خود به ايران آوردند و آن را به شاه عباس تقديم کردند، اما در طي اين ساليان اين پرنده عموماً به صورت بومي و سنتي، پرورش داده شده و بيشتر در مناسبت‌هاي خاص سال و در مراسم ويژه براي استفاده از گوشت، ذبح مي‌گرديده است.
پيشرفت علوم ژنتيک، تغذيه و مديريت و تاثير آنها بر پرورش بوقلمون سبب شد تا پرورش بوقلمون از شكل سنتي، خارج شود و نژادهاي جديدي از بوقلمون‌هاي صنعتي به‌وجود آيد که گوشت آن حاوي پروتئين زياد و چربي و کلسترول کمي است.
در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن سبب شد، پرورش صنعتي بوقلمون در ايران، آغاز و طي چند سال اخير به مرز قابل قبولي برسد تا جائيکه امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده‌هاي آن هستيم،به گونه اي كه در سال‌هاي اخير مصرف بوقلمون در كشور به بيش از 5 برابر افزايش يافته و استان‌هايي مانند گلستان، اصفهان، تهران و قزوين جزء پيشتازان مصرف آن هستند.
از آنجا که گوشت بوقلمون خواص غذائي ويژه اي دارد و در مقابل، محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد، بنابراين مي‌تواند به‌عنوان جايگزين مناسبي براي گوشت قرمز، به‌ويژه در بيماراني که مصرف گوشت قرمز براي آنها با محدوديت‌هایي همراه است، مطرح شود. پايين بودن مقدار كلسترول گوشت بوقلمون، پس از شترمرغ و ماهي در مكان سوم، و داشتن مقادير مناسب سلنيوم و نيز مقدار كربوهيدرات پايين آن، باعث شده تا اين گوشت يكي از بهترين منابع پروتئیني زندگي امروزي باشد. دارا بودن تؤامان گوشت سفيد (سينه) و قرمز (ران) از ديگر فوايد پرورش اين پرنده است. از گوشت بوقلمون مي‌توان در تمامي غذاهاي ايراني يا فرنگي كه از گوشت مرغ يا گوشت قرمز در آنها استفاده ميشود، بهره برد.
هم اكنون سرانه مصرف بوقلمون در اروپا قريب به 6 كيلوگرم و در امريكا 8 كيلوگرم و در برخي كشورها متجاوز از 14 كيلوگرم در سال است. متأسفانه در ايران، اين مقدار بسيار پايين و حدود 500 گرم است، اما با توجه به رشد 5 برابري آن در چند سال اخير، افق‌هاي روشني پيش روي اين صنعت قرار دارد.
ويژگي هاي اختصاصي پرورش بوقلمون
پرورش بوقلمون، تفاوت‌هاي اساسي با پرورش مرغ ندارد و تنها در ريز جزئيات فني كار با يكديگر متفاوتند. از جمله اين تفاوتها مي‌توان به مواردي مانند مدت زمان پرورش، سياست كشتار، دماي پرورش و دان مصرفي، اشاره كرد.
مدت زمان پرورش: عمده تفاوت پرورش بوقلمون و مرغ در مدت زمان نزديك به 5/2 برابري پرورش بوقلمون است كه براي مرغداران جالب به نظر نمي‌رسد، زيرا مدت زمان بازگشت سرمايه طولاني‌تراست و سرمايه جاري بالاتري نياز دارد. اين در حالي است كه همين تفاوت، از يك منظر خود مزيت به شمار مي‌آيد. بسياري از هزينه‌ها از جمله هزينه پوشال ابتداي دوره، زمان و هزينه‌هاي شستشو و ضدعفوني پايان دوره، مصرف بالاي سوخت براي هفته‌هاي نخست جوجه‌ريزي، واكسيناسيون‌ها و بسياري از اين قبيل هزينه‌ها بدليل افزايش مدت پرورش سرشكن شده و كاهش چشمگير داشته و جزء مزاياي پرورش بوقلمون نسبت به مرغ محسوب ميشود، ضمن اينكه با توجه سياست كشتاري كه در مورد بوقلمون اعمال ميشود،بازگشت سرمايه زودتر از پايان دوره پرورش است.
سياست كشتار. به‌دليل طولاني بودن دوره پرورش و نيز نوسان عرضه و تقاضا، پرورش بوقلمون از قابليت انعطاف پذيري بيشتري برخوردار است و پرورش‌دهنده مي‌تواند گله را مدت زمان بيشتري نگاه دارد، در صورتي‌كه در مورد پرورش مرغ چنين نيست و مرغدار بيش از يك هفته قادر به نگهداري بيشتر گله نيست. با توجه به اينكه بوقلمون ماده زودتر به بهره‌برداري مي‌رسد، بسته به وضعيت بازار مي‌توان كشتار ماده‌ها را از 12 هفتگي آغاز كرد و پس از آن، كشتار بوقلمون‌هاي نر را شروع كرد. اين موارد روي هم رفته باعث افزايش زمان دوره كشتار ميشود كه خود داراي مزايا و مضراتي است. مهمترین ضرر این سیاست کشتار، طولانی بودن زمان عبورو مرور کامیونهاي كشتارگاه، به حریم کنترل شده پرورش است، كه بالطبع ريسك انتقال انتقال بيماريهاي مهلك از كشتارگاه به درون مزرعه را افزايش ميدهد.
دماي پرورش. دماي مورد نياز بوقلمون در هفته‌هاي نخست بيشتر از مرغ است. جوجه‌هاي بوقلمون به سرما حساس هستند، اما بوقلمون‌هاي بالغ نسبت به گرما حساس‌ترند. اين مسأله خود مي‌تواند يكي از عوامل تعيين مكان مناسب براي احداث فارم بوقلمون باشد كه متعاقباً به آن خواهيم پرداخت.
دان مصرفي. ميزان ريزمغذي‌هاي بوقلمون بسيار متفاوت از مرغ است و بايد از دان مخصوص بوقلمون براي پرورش بهره برد تا گله دچار كمبودهاي تغذيه اي و در نتيجه، بروز بيماري نشود. دان بوقلمون از همان مواد اوليه مورد استفاده در ساخت دان مرغ تشكيل يافته؛ به جز مكملهاي ويتامينه و معدني و برخي داروها از قبيل ضد كوكسيديوزها كه در بوقلمون متفاوت است. مواد اصلي تشكيل دهنده دان بوقلمون همچون دان مرغ شامل ذرت، سويا، گندم و روغن است كه با توجه به نيازهاي بوقلمون به نسبتهاي خاص با يكديگر تركيب ميشوند.
بيماريها. بسياري از بيماريهاي مرغ در بوقلمون وجود ندارد و بوقلمون در مواجهه با ساير بيماريهاي مشترك نيز به‌دليل سيستم ايمني قوي‌تر، بسيار مقاوم‌تر است. اين مقاومت البته باعث كاهش مصرف آنتي‌بيوتيك و در نتيجه ارائه گوشت سالمتر و بهداشتي تر به جامعه خواهد شد. البته برخي بيماريها نيز در بوقلمون وجود دارد كه در مرغ كمتر ديده ميشود، اما به‌دليل حاد نبودن، اهميت كمي دارند. بالطبع با توجه به بيماريهاي متفاوت بوقلمون، برنامه واكسيناسيون آن نيز بسيار متفاوت از مرغ است، اما متأسفانه بسيار مشاهده شده كه از همان برنامه واكسيناسيون مرغي در مزارع بوقلمون استفاده ميشود. اهم بيماريهاي نگران كننده بوقلمون در ايران شامل بيماريهاي ويروسي شامل نيوكاسل و پاراميكسوويروسهاي تيپ 3، آنفلوانزا، انتريت هموراژيك و بيماريهاي انگلي كه مهمترين آنها هيستومونيازيس يا بيماري سر سياه است، ميباشد. رعايت اصول قرنطينه يا به اصطلاح بايوسكيوريتي و استفاده از واكسن (كه براي برخي از اين بيماريها موجود است) مهمترين راههاي پيشگيري است.
تجهيزات. براي پرورش صحيح بوقلمون بايد از تجهيزات مخصوص آن استفاده شود. از جمله مهمترين اين تجهيزات مي‌توان به مادر مصنوعي، آبخوري و دانخوري مخصوص بوقلمون اشاره كرد. جوجه بوقلمون برخلاف جوجه مرغ، در خصوص دماي محيط مورد نياز روزهاي نخست پرورش، به‌طور انتخابي عمل مي‌كند و حتماً بايد از هيترهاي مادر مصنوعي استفاده شود، گرچه برخلاف استفاده گسترده از اين دستگاه در جهان، استفاده از آن در ايران محدود است. همچنين با توجه به تفاوت بسيار زياد جوجه يكروزه بوقلمون (حدود 60 گرم) با يك بوقلمون نر بالغ (20-35 كيلوگرم بسته به نژاد)، بايد از آبخوري و دانخوري مناسب در هر دوره بهره برد تا پرنده بتواند با توجه به جثه و وزن خود در سنين مختلف به آساني به دان و آب دسترسي داشته باشد. استفاده از دانخوري و آبخوري مرغي حداكثرتا سن 10 هفتگي مناسب خواهد بود.
روشن است سالن پرورش بوقلمون تفاوتهايي با سالن‌هاي مرغداري دارد؛ هرچند مي‌توان از سالن‌هاي مرغداري نيز براي پرورش بوقلمون استفاده كرد، البته به شرطي كه سالن‌ها به‌ويژه از نظر محاسبه تهويه استاندارد باشند.
پرورش صنعتي بوقلمون در ايران بيشتردر مناطق تهران، اصفهان، قزوين و خراسان متمركز است و در ساير نقاط نيز به‌صورت پراكنده مزارعي در حال فعاليت هستند. البته اين بدان معنا نيست كه ساير مناطق به لحاظ جغرافيايي قابليت پرورش بوقلمون را ندارند، زيرا وقتي سخن از پرورش صنعتي به ميان مي آيد، يعني پرورش تحت شرايط كنترل شده محيطي؛ پس در هر شرايطي بسته به ابزارهاي كنترلي تحت اختيار، مي‌توان پرورش داد، اما برخي مناطق به‌دليل شرايط آب و هوايي، نزديكي به كشتارگاه، نزديكي به بازار خريد مواد اوليه يا بازار مصرف از شرايط ويژه‌اي برخوردارند.
اصولاً به دليل طبع خنك دوست اين پرنده و شرايط اقتصادي كنترل دما و رطوبت، پيشنهاد ميشود مزارع بوقلمون در مناطق سردسير و با ارتفاع كم از سطح دريا، احداث شوند. البته در مناطق گرم و خشك و در سالن‌هاي با تهويه محاسبه شده و استاندارد، مي‌توان در تابستان‌ها با تلفيق سيستم‌هاي خنك‌كننده تبخيري و سرعت باد داخل سالن، از حرارت گله كاست و در زمستان نيز براي جبران رطوبت پايين، از بخارسازهاي صنعتي استفاده كرد. اما در مناطق مرطوب شمالي تنها اهرم كاهش حرارت گله، سرعت باد داخل سالن است كه آنهم در دماهاي بالاي محيطي مناسب نيست.
|
|
 |
تعداد افراد آنلاین : 3
کل بازدیدها : 463488
بازدید های امروز : 52
بازدید های دیروز : 218
نقشه سایت
|
|
 |
|
|
